Yörük Oba Adlarının Kökeni

Konu: Yörük Oba Adlarının Kökeni Cuma Eyl. 04, 2009 11:16 pm

YÖRÜK OBA ADLARININ KÖKENİ

Selçukluların organize ettiği büyük göçlerle Anadolu’ya gelen ve göçebe hayvancılığa elverişli bölgelere yerleştirilen yörükler; yeni doğan bebeğe ad verilmesi gibi bu yeni yaylak ve kışlaklarına, hatta devletçe yeniden oluşturulan obalarına yeni ad vermişlerdir. Devlet karışıklık olmasın, her grup bir özelliğine göre bilinsin diye Türk göçebelerini; şive, görünüş, yaşantı, gelenek hatta koyunu, keçisi, kilimi ve çadırındaki farklılığa göre Avşar, Türkmen diye ayırmış, bu ikisine tam benzemeyen obalara da yörük adını vermiştir. Yeni bir ad verme nedeni; tarihle bağını keserek, onlara devlet kurma, başkaldırma çağrışımı yaptıracak geçmişten bir iz taşımaması amaçlanmıştır.Türk tarihi incelenirse Türk devletlerinin zayıflama ve yıkılma nedenlerinin başında, Türk boylarının iktidarı ele geçirme mücadeleleri gelir. Türk Devletlerinin çoğunluğunu yine Türk devlet ve boyları yıkmıştır. Yörükler Anadoluda resmi kayıtlara kendi öz adlarıyla; Göktürk, Kutluk, Karaevli, Yabır, Yazır veya Karluk, Onok, Türkeş, Honamlı, Horzum, Tekeli olarak geçselerdi ve topluca aynı bölgeye yerleştirilmiş olsalardı Türk Devlet geleneğine göre; yönetimi ele geçirme mücadelesinde adlarını duyururlardı. Bölünüp parçalanmaları veya Osmanlılık, İslamlık kavramları doğrultusunda Asimileleri neticesi 1071 den günümüze Türk siyasi hayatına damgalarını vuramadıkları, ağırlıklarını koyamadıkları, etkili olamadıkları gibi, dikkate dahi alınmamışlardır. Yönetimden uzak tutulmaları ve uygulanan politika sonucu cahil ve fakir bırakılmış ve Türkiye tarihinde hiçbir iz bırakamamışlardır.

l- Ulus, Soy, Boy ismini oba adı olarak alanlar: Osmanlı döneminde zorunlu iskana tabi tutulan 7230 aşiret, oymak, oba ve cemaatın (topluluk), ikibini aşkını yörük obasıdır.

a) Yörük obalarının 25 adedinin adları içinde Gök ve Gökçe kelimesi vardır. Örneğin: Alanya, Biga, Ankara, Adana, Tarsus ve Vize’ye iskan edilen Gökalili, Gökbeyli, Gökçe, Gökler ve Göklüce Yörük obaları (Göktürk -Kutluk) Devleti yıkılınca Orhun, Ötüken yöresinde oturan Türk boylarının çoğunluğu Altay, Tanrı dağları ve Siriderya (Maveraünnehir) bölgesine göç ederek yerleşmişlerdir. )

b) On Yörük obasının adında kutlu, kutluca kelimesi vardır.Örnek: Adana, Bolu, K.Maraş ve Tarsus’a iskan edilen Kutlubey Hacılı ve Kutlu Yörük obaları.

c) Ayrıca Göktürk'ün Türkü ve Türk ırk grubunun simgesi Turan adını taşıyan yörük obaları vardır. Ör: Adana, Manisa, Uşak, Sındırgı, İçel, Yozgat, Kütahya, K.Maraş, Ankara, Kastamonu, Çankırı, Edirne, Bergama, Sivas, Ordu, Bolu ve Konya’ya iskan edilen Turanlı, Turancalı, Turhanlı, Türkani, Türkanca, Türkanlı, Türk Doğanca, Türkeşinli, Türkeş oğulları ve Türklü Yörük obaları.

2- Orta Asya’dan geldiği bölgenin, özellik taşıyan bir yerinin adını, Anadolu’da iskan edildiği yere vermesi veya oba adı olarak alması. Örnek:d) Tanrıdağı Yörük Obası: Rize (Tanrı Dağları Orta Asya’dadır.)e) Sincanlı Obası; Ankara, Afyon (Sincan Doğu Türkistan’daki bir bölgenin adıdır.

f) Tom, Tomalar Obası: Biga, Kütahya (Tom; ****** Gölü doğusundaki bir nehir adıdır.)

g) Aladağlı Obası: Kırşehir, Yozgat. (Aladağlar Orta Asyadadır.)

h) Turfanlı Obası: Edirne. (Turfan; Doğu Türkistanda bir şehir adı).

i) Orhan, Orhanlı, Orhunlu Obası: Alanya, Karaman. (Orhun, Orhan, Orkun; ****** gölünün güneyinde bir nehir ve havzanın adı) Sarı Orhanlı Obası: Adana, Tarsus.

j) Aktekinli Obası: K.Maraş, Yozgat. (Tekin; Göktürklerde prens, şehzadelere verilen unvan.)

h) Kütügen Obası: Tarsus (Ötügen; Orhun bölgesindeki ormanlık sahanın adı.)

Konu: Geri: Yörük Oba Adlarının Kökeni Cuma Eyl. 04, 2009 11:17 pm

3- Anadolu veya Balkanlara yerleştirildikten sonra bölgenin düşman eline geçmesi-Rus işgali veya iç isyanlar veya o bölgedeki etnik grupların huzursuz etmesi nedeniyle yeni bir bölgeye göç sonucu; Yörük Obasına, eski bölgeyle ilgili bir lakap veya ad verilmesi. Bu gelenek kavram kargaşasına neden olmuştur, örneğin: 1950 de Kore’ye gidip NATO ordusunda savaşan Türk askerlerine; yurda dönüşte hemşehrileri Koreli, 1962 den sonra Almanya’ya işçi olarak çalışmaya giden ve 1974-80’lerde geri dönenlere ise; Almanyalı, Almancı denmesi gibi.Yine Türkler, İran veya Kafkasya üzerinden Anadolu’ya gelince öncelikle Doğu Karadeniz, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya yerleştiler. İklim farklılığı ve şartların ağırlığı, Ermeni, Gürcü veya Müslüman aşiretlerle çatışmalar, otlakların yetersizliği (Hem Türkler hem de bölge insanı hayvancılıkla uğraşıyordu. Dahası Kürtler ve Araplar; Emeviler-Abbasiler döneminden beri Müslüman idiler.) gibi nedenlerle bölgede huzursuz olan Türkler; Batıda yeni yerlerin fethedilmesi üzerine, ikinci bir göç olayıyla batıya sevk edildiler. Örnek:

a) Manisa ve Kütahya’ya iskan edilen; Kürt Osman Uşakları, Kürt Hüseyin Yörük Obası gibi. Ayrıca kayıtlarda; Ekrad Yörükanı, Türkmen Ekradı, Yerli Ekrad, Türkmen Yörükanı gibi (Bilgisizlik veya kasten yazılmış.) ifadelerin bulunması, kafaları karıştırarak; Kürtlerin Türk veya Yörüklerin Türkmen olduğuna ilişkin yararsız ve boş tartışmalar başlatılmış, milletin ve devletin zamanının ve parasının heba olmasına neden olmuştur. Aslında hiç kimse aslını unutmuş değildir. Örnek: Şekavet ve isyanları nedeniyle 1702 yılında Konya’ya yerleştirilen Cihanbeyli Ekrad Aşireti ve 1071’de Urfa Suruç ve Siverek’e yerleştirilen ve daha sonra batıya göçmeyerek bir kısmı orada kalan Karakeçili Türkmenleri; aradan geçen bunca asra rağmen asimile olmamış, benliklerini yitirmemişlerdir. Bu, milliyet duygusunun eğitim, çevre ve ekonomik faktörlerle değişmeyeceğinin, kazanılıp, kaybedilmeyeceğinden çarpıcı örneğidir.
b) Sivas, Yozgat, Tokat, Kahramanmaraş, Edirne ve Malatya’ya iskan edilen; Kafirkıran (Gavurkıran), Kafirli, Kafir ve Gürcülü Yörük Obaları.Obaların bu adı Anadolu’ya ilk geldiklerinde yerleştikleri bölge insanlarıyla yaptıkları mücadele nedeniyle almış olmaları gerekir. Veya Alevi inancında olmaları ve kendilerini Yörük obası olarak göstermeleri nedeniyle iskan memurlarınca kayıtlara böyle geçmişlerdir. c) Adana ve Anamura iskan edilen Frenkli (Frenkler) Yörük Obası: Bunlar Balkanlardan gelmiş olmalı. Çünkü Osmanlı döneminde Fransızlar için Frenk, İtalyanlar için Levanten sözcüğü kullanılıyordu.d) Eflak Yörük Obası 18.yy.’da Adana-Dündarlı mıntıkasına yerleştirilmiş. Bu adı taşıması için Balkanların Eflak-Boğdan bölgesinden gelmesi gerekir.

e) Selçuklu döneminde Halep tarafına yerleştirilen (Örneğin) Beydili Türkmen Oymağına mensup bir grup; Osmanlı döneminde Gaziantep'e iskan edilirken, kayıtlara adı; geldiği yer ve giyimleri nedeniyle Araplı cemaatı olarak yazılmıştır.

f) Macarlı Yörük Obası: Balkanlardan gelmiş olmalı.. Aslında Macarlar ayrı bir millet. Konya-Ereğli, Adana, İçel, Alanya ve Kırşehir olmak üzere 17 yere iskan edilmişler.
g) Kahramanmaraş'a iskan edilen Dağlı Yörük Obası. Dağlılar, Avarlar gibi Dağıstanlı bir halktır.

Konu: Geri: Yörük Oba Adlarının Kökeni Cuma Eyl. 04, 2009 11:18 pm

4 - Obaların Türk Boy, Devlet veya Büyüklerin Adını Alması: Yörük Obalarından bazılarının "Türk boy adı taşıması ya yörüklerin bu boylardan olduğunu veya o boya bağlı bu küçük topluluğun bilgisizlik nedeniyle iskan kayıtlarına yanlış olarak yörük yazıldığını ve bu da resmi belgelerin tam sıhhatli olmadığını gösterir. Örneğin: İskan ve vergi kayıtlarında; Merkit, Tatarlı, Horasanlı, Oğuzhanlı, Uzlu, Selçuklular, Avşar, Bayat, Kızık, Kayı, Peçenek, Salur ve Yiva Oymakları Türkmen olarak gösterilmiş.

A- Türk Boy Adı Alan Obalar:

a- K. Maraş ve Yozgat'a iskan edilen Ûyüklü Tatar ve Şeyhli Tatar Yörük Obaları.

b- Antalya, İsparta ve Ağlasun'a (Burdur) iskan edilen Kara Uzlu Yörük Obası (Uz, Gagauz).

c- Alanya’ya iskan edilen Saburlar Yörük Obası (Sabar, Sibir, Savur)d- Adana’ya iskan edilen Kıpçak Yörük Obası.

e- Bursa, Balıkesir'e iskan edilen Özbek Yörük Obası.

f- Çanakkale’ye iskan edilen Kuman Yörük Obası.

g- Adana, Kahramanmaraş, Tarsus’a iskan edilen Bolgar, Bolgarlı Yörük Obası.

h- Kahramanmaraş ve Tarsus’a iskan edilen Saka Yörük Obası (Yakut- Saha veya saka-İskit)
[
size=12]i- Afyon, Adana, K.Maraş'a iskan edilen Halaçlı (Kalaç) Yörük Obası [/size]

j- Isparta, Afyon, Aydın, Manisa, Antalya, İçel, Alanya, Kütahya, Akşehir ve Yozgat'a iskan edilen, Kaçar ve Kaçaroğlu Yörük Obaları.

B- Türk Devlet Adı Alan Obalar:

a- İçel, Alanya ve Antalya’ya iskan edilen Harzem obası. (Harzemşahlar Devleti: 1157-1231, Semerkand)

b- Balkar, Balkarlı Yörük Obası; Adana, K.Maraş ve Tarsus’a iskan edilmiş. (Balkar Türkleri 630-665 yılında İdil Bölgesinde devlet kurdular.)

c- Yozgat ve Sivas'a iskan edilen Türkeşoğulları obası: 630-766 Yılları arasında Talas’ta kurulan Türkeşler (Türgiş) Devleti adını taşımaktadır.

C- Türk Büyüklerinin Adlarını Alan Obalar:

a- Edirne, Yozgat, K.Maraş, Aydın, Aksaray, Kütahya, Manisa ve Ordu'ya iskan edilen Oğuzalanı, Oğuzlu, Oğuzoğlu, Oğuz Yurdu ve Oğuz adlı Yörük Obaları
b- Erzurum, İçel, Mut'a iskan edilen Karahan ve Karahanlı Yörük Obaları. Karahan bir Hun hükümdarıdır. Ayrıca Doğu Türkistan’da Saltuk Buğra Hanın kurduğu Devletin adı Karahanlılardır (932-1212).
c- K.Maraş ve Çorum’a iskan edilen Timur, Timurlu obası: Orta Asya’da Timur İmparatorluğunu kuran Timur Beyin adını taşıyor.

d- İçel’e iskan edilen Tuğrul Obası: Selçuklu Devletini kuran Selçuk Bey’in torununun adını taşıyor. (Selçuklular adını taşıyan bu oymakta; Türkmen olarak gösterilmiş. Ayrıca Selçuk Beyin 4 oğlundan Musa’nın taraftarlarına MUSACALI denmiştir.)

Konu: Geri: Yörük Oba Adlarının Kökeni Cuma Eyl. 04, 2009 11:18 pm

5- Yörüklerin İyi Yaptıkları İş veya Besledikleri Hayvanların Cinsine Göre Oba Adı Alması:

a- İçel, Kütahya, Adana, Tarsus, Çorum, Silifke, Aladağ, Edirne, Balıkesir, Isparta ve Bergama’ya iskan edilen; Yağcı, Yağcı Bedir Yörük Obası,b- Niğde, Biga ve Zara’ya iskan edilen; Kilimli Obası

c- İçel, Isparta, Muğla, Alanya ve Manisa’ya iskan edilen; Derici Obası,

d- Kütahya, Muğla, Antalya, Aydın, İzmit, Manisa ve Afyon'a iskan edilen; Karatekeli Obası.

e- Muğla, İçel, Adana, K.Maraş ve Edirne’ye iskan edilen; kürkçü obası.f- Çanakkale, Ordu ve Edirne'ye iskan edilen ve inek beslediği için; İnekli, İnek obası adını alan topluluk.

g- Bursa ve Ankara’ya iskan edilen; Deveci Yörük Obası.

h- Sarıkeçili Yörük Obası: Antalya, Burdur, Karaman, Konya, i- Tekeli: Antalya, Manisa, Kütahya.

j- Sarıtekeli: Aydın, Antalya, Manisa.

6- Bazı Yörük Obaları Anadolu’ya iskan edildiği yerin adını oba adı olarak almış veya oba adını o yöreye vermiş.

a- Kuyucak, Karasu, Karadere, Karadağ, Karatepe Yörükleri gibi.b- Erzinli, Erdekli, Ilgınlı Yörük Obaları gibi.
c- Antalya bölgesinin adı, eskiden Teke Sancağı ve yöresi idi. Ayrıca Erdemli (İçel), Denizli ve Sungurlu (Çorum) şehir adları oba isimleridir.

7-Yörük Obalarının Çoğunluğu, iskan sırasında oba beyi olan kişinin adını almıştır. Nedeni; şuur eksikliği, yağcılık, kolaylık veya iskanda görevli devlet memurunun bilgiçliği-ukalalığı veya geçmişle bağı koparma düşüncesi olmuştur. (Aynı durum soyadı kanunu uygulanması sırasında da görülmüş, oba adı genelde soyadı olarak aldırılmamış, bazen nüfus yazım memuru ailelere; onların isteğini uygun bulmayarak, kafasınca uydurma soyadları vermiştir.) Örneğin: Sarıveliler, Karaisalı, Karaahmetoğlu, Kerimli, Recepli, Korkudlu, Sinanlı, Hacıcelilli, Çoşlu, Karsavurdanlı, Elekli, Hüseyin Fakılı, Tatlar gibi

8- Türk Boyları Alt Grubu Oymak ve Obaların Sınıflandırılması: Türk boyları oluşturdukları devletlerce, düzenli yönetimlerin sağlanması için gruplandırılmış ve taşıdığı özellik veya yaptığı işe göre adlar almıştır.

Konu: Geri: Yörük Oba Adlarının Kökeni Cuma Eyl. 04, 2009 11:19 pm

a- Yetiştirdikleri hayvan cinslerine göre ad alanlar:

1- Akkeçili: Akkeçili Oymağı

2- Akkoyunlu: Akkoyunlu Devleti

3- Akkuzulu: Akkuzulu Türkmen Oymağı

4- Atçeken: Osmanlı Devletine at yetiştirilen bir Türkmen Oymağı

5- Deveci: Kayseri Develi ilçesine ad olmuş

6- Karakeçili: Kırıkkale’nin bir ilçesine ad olmuş

7- Karamanlı: Karaman Oğulları beyliği, Karaman ili, Burdur Karamanlı İlçesi, Karaman (ak, sarı, mor) bir koyun cinsi

8- Karakoyunlu; Karakoyunlu Devleti. Iğdır’ın bir ilçesi

9- Karatekeli: Göçebe yörük obası

10-Kızılkeçili: Göçebe Türkmen oymağı

11- Koyuncu: Türkmen Oymağı

12- Koyunlu: Göçebe yörük obası

13- Kuzucu, Kuzu Güdenli: Göçebe Türkmen Oymağı ve Yörük obası

14-Sarıkeçili; Göçebe yörük obası

15-Sarı Tekeli; Göçebe yörük obası

16-Tekeli: Antalya yöresi adı ve Antalya’nın eski ismi.

b- Yaşadıkları bölgenin coğrafi şartlarından etkilenerek yılların birikimiyle oluşan fiziki görünümleri veya toplumdaki sosyal statülerine göre doğadaki renkleri ad olarak alanlar:

1- Ak: Bazı dönemlerde yönetici sınıf için kullanılmış, Akhun, Akkoyunlu Devleti, Aklar, Aktekinli, Aksular, Akyazılı, Akyörük Oymak ve obaları, Aksaray, Akçakoca, Aksu, Akyayla, Akçaköy, Akyaka, Akçapınar gibi yerleşim yerlerine ad olmuş.

2- Boz: Bozulus deyimi Osmanlı döneminde Avşarlar için kullanılmış. Bozlak bir türkü çeşidi, Bozova, Bozburun, Bozlar, Bozçay yerleşim birimleri, Bozok Oğuz Kolu, Bozdoğanlı Obası.

3- Gök: Mavi anlamında, Göktürk Devleti, Gökler, Göğebakan Obası, Göksu, Gökçekaya, Gökalan yerleşim birimleri.

4- Kara: orta sınıf halk tabakasını tanımlamada kullanılmış. Karahanlılar devleti, Karakeçili, Karatekeli, Karapapak, Karakalpak, Karakeşli gibi Türk grupları. Karamürsel, Karacakaya, Karaatlı, Karaot, Karaoğlak, Karaçal, Karaman, Karagöl, Karapınar, Karaköy gibi yerleşim birimleri.

5- Kızıl. Bir Alevi grup için kızılbaş deyimi kullanılmış. Kızıl keçili oymağı ve kızılseki gibi yerleşim birimleri. Orta Asya’daki Tuva Özerk Cumhuriyeti Başkenti Kızıl’dır.

6- Sarı: Sarı Uygur, Sarı Türkeşler, Sarıkeçili, Sarı Tekeli, Sarı Veliler gibi Türk grupları ve yine Sarıveliler, Sarıova, Sarıotlu gibi yerleşim birimleri vardır.

» Yörüklerin Kökeni
» Yörük Çadırı
» Yörük Kime Denir
» Yörük-Yürük Kelimeleri
» Yörük Deyimi ve Özellikleri